نویسنده: عبدالعزیز بابایی

تربیت جسمانی
پرورش جسم و مراعات بهداشت و تغذیه‌ی خوب و درمان مناسب برای این‌که جسم نیرو بگیرد و رشد کند، طبق آموزه‌های تربیت قرآن یک کمال است، زیرا دین برای تحقق اهداف خویش به افرادی سالم نیاز دارد تا آنان بتوانند اهداف آن را در اجتماع بشری تحقق بخشند.
اسلام دین زندگی است و آموزه‌های دینی، نیازمند‌ی‌های ضروری مادی و جسمانی را به عنوان مقدمه و پل آخرت ترسیم کرده و بر تأمین آن‌ها همراه با رعایت بعد معنوی تأکید کرده‌است.
تأمین سلامت جسمانی انسان‌ها در داستان‌های قرآن در صدر اهداف برنامه‌های تربیتی قرار گرفته‌است. برخی از آن موارد که به تأمین سلامت جسمانی کمک می‌کنند عبارتند از: 1-بهداشت
بهداشت را تدارک سلامت کامل جسمانی و روانی و اجتماعی دانسته‌اند. در داستان آدم (علیه‌السلام) می‌بینیم که خداوند ابتدا اسباب زندگی را برای آدم آفرید، سپس او را در زمین خلیفه خود قرار داد: «هو الذی خلق لکم فی الأرض جمیعاً»، «إذ قال ربک للملائکة ...»
خداوند متعال چهار نیاز اصلی آدم و حوا یعنی نیاز به غذا، آب، لباس و مسکن را برآورده ساخت: «إنک لاتظمأ فیها و لاتضحی و لاتجوع و لاتعری» (طه/118) و بهداشت روانی او را با آفریدن همسر به خاطر آرامش‌یافتن تأمین کرد: «جعل منها زوجها» (زمر/6) در داستان نوح (علیه‌السلام) برای حفظ جان مؤمنان، خداوند به نوح (علیه‌السلام) دستور داد که به ساختن کشتی، تحت حمایت و نظر خداوند متعال مشغول گردد: «فأوحینا إلیه أن أصنع الفلک بأعیننا و وحینا» (مؤمنون/27) تمامی پیامبران با آلوده‌کنندگان جامعه مبارزه می‌کردند، زیرا آن مفسدان بهداشت روانی و اجتماعی جامعه را به خطر می‌انداختند.
پس برای این‌که در جامعه تربیت دینی شکل بگیرد، نمی‌شود از سلامت کامل جسمانی، روانی و اجتماعی افراد آن جامعه غافل بود و برنامه‌ی عملی و عقلی حساب‌شده برای آن فراهم نکرد، چون این برخلاف اهداف جسمانی آموزه‌های تربیتی داستان‌های قرآن است. بر هیمن اساس در داستان‌های قرآنی به این امر مهم توجه شده‌است.
2- مسکن
مسکن یکی از ضروریات زندگی انسان‌هاست. برای آن‌که انسان بتواند رشد معنوی داشته‌باشد به سرپناه نیاز دارد، بنابراین در داستان‌های قرآن به نیاز مسکن هم اشاره شده‌است.
در داستان آدم خداوند متعال به آدم و همسرش حوا، دستور می‌دهد که در بهشت سکونت کنند: «و قلنا یاآدم اسکن أنت و زوجک الجنة» (بقره/54) برای اجرای فرمان خدا و اقامه‌ی نماز و مهمان‌نوازی، داشتن مسکن از اولویت‌های تربیتی است.
خدا برای طواف‌کنندگان، رکوع و سجودکنندگان، کعبه را حرم امن قرار داد و با ابراهیم و اسماعیل (علیهما السلام) پیمان بست که آن‌جا را برای این کار پاکیزه گردانند: «وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَأَمْناً وَاتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلًّى وَعَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ أَن طَهِّرَا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَالْعَاکِفِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ» (بقره/125)
3- تغذیه
«یا أیها الرسل کلوا من الطیبات» (مؤمنون/51) «از غذاهای پاکیزه (حلال) بخورید.» نمی‌توان در امر تربیت جسمانی و مادی از تغذیه حلال و پاک غافل شد به همین علت در داستان‌های قرآنی، آیاتی که از تغذیه سخن گفته‌اند فراوان هستند.
در داستان آدم خداوند متعال به آدم و حوا دستور می‌دهد که از هر کجای بهشت هر چه می‌خواهند به فراوانی و گوارایی بخورند: «و کلا منها رغدا حیث شئتما» (بقره/35) مگر از یک درخت که نباید به آن نزدیک می‌شدند، زیرا تغذیه از میوه آن درخت نهی شده، عواقب بدی را برای آنان به همراه داشت.
در داستان بنی‌اسرائیل می‌خوانیم که خداوند برای آن‌ها «منّ» (شیره‌ی مخصوص یا ترنجبین) و «سلوی» (بلدرچین) فرستاد و دستور داد که از نعمت‌های پاکیزه‌ای که به آن‌ها روزی داده‌شده، بخورند: «و أنزلنا علیکم المنّ و السلوی کلوا من طیبات ما رزقناکم» (بقره/57) در داستان موسی و خضر(علیه‌السلام) هنگامی که موسی و همراهش به محل تلاقی دو دریا رسیدند و از آن‌جا گذشتند، موسی به همراهش گفت: غذایمان را بیاور که در این سفر ما خسته شدیم: «فلماّ جاوزا قال لفتاه ءاتنا غداءنا لقد لقینا من سفرنا هذا نصبا» (کهف/62)
در داستان مریم؛ هنگامی که مریم، عیسی (علیه‌السلام) را به دنیا آورد، از کنار درخت ندایی شنید که اندوهگین مباش که پروردگار تو زیر پایت چشمه‌ی آبی روان ساخت و تنه درخت خرما را به طرف خود حرکت بده تا رطب رسیده بر تو فرو ریزد. «فناداها من تحتها ألّا تحزنی قد جعل ربّک تحتک سریا و هزی إلیک بجذع النخلة تساقط علیک رطباً جنیا» (مریم/25-24)
4- درمان
درمان در امر تربیت جسمانی یکی از ضروریات است و نباید مسلمانان و دولت‌های اسلامی از تأمین آن غافل شوند. در داستان‌های قرآن آمده‌است: بعد از بیماری طولانی ایوب (علیه‌السلام) خداوند به دستور داد که پایش را به زمین بکوبد تا چشمه‌ای پدید آید و با آب سرد ان خود را بشوید و از آن بخورد تا بیماری‌های درونی و پوستی او برطرف گردد و بهبود یابد: «ارکض برجلک هذا مغتسل بارد و شراب» (ص/42)
در دانش پزشکیهم شست‌وشو با آب سرد برای بهبود بیماری‌های جسمی ثابت شده‌است. آب شست‌وشو از نظر پاکی و نظافت باید هم‌چون آب نوشیدنی باشد.
عیسی(علیه‌السلام) به اذن خدا، کور مادرزاد و بیماری مبتلا به لکه‌های پوستی را درمان می‌کرد. «و أبرئ الأکمه و الأبرص» (آل‌عمران/49)
خدا یونس(علیه‌السلام) را از شکم ماهی به حال بیماری به ساحل افکند و برای تغذیه و درمان، بوته کدو را در کنارش رویاند: «فنبذناه بالعراء و هو سقیم و أنبتنا علیه شجرة من یقطین» (صافات/146-145)
دیدگاه یعقوب(علیه‌السلام) از اندوه فراق یوسف سپید گشت «و ابیضت عیناه من الحزن»، یوسف (علیه‌السلام) برای این‌که نور دیدگن پدرش بازگردد فرمود: پیراهن مرا ببرد و بر چهره پدرم افکنید تا بینا شود: «إذهبوا بقمیصی هذا فألقوا علی وجه أبی یأت بصیرا» (یوسف/93) و چون بشارت‌دهنده آمد و پیراهن یوسف را بر چهره یعقوب افکند، بینا گشت:«فلما أن جاء البشیر ألقاه علی وجهه فارتدّ بصیراً» (یوسف/96)
داستان‌های قرآن در راستای تربیت همه‌جانبه انسان‌ها، به درمان نیز پرداخته‌اند.
5- ورزش و تقویت جسم
با توجه به داستان‌های قرآن می‌توان گفت که تمامی پیامبران بدنی ورزیده و قوی داشتند. مثلاً در تعریفی که یکی از دو دختر شعیب از موسی (علیه‌السلام) برای پدرش دارد، او را فردی نیرومند و امین معرفی می‌کند. «قالت إحداهما یا أبت استئجره القویّ الأمین» (قصص/26) مفسران نوشته‌اند موسی سنگ سر چاه را که چند چوپان به سختی آن را برمی‌داشتند، به تنهایی برداشت و کنار گذاشت.
در داستان طالوت، تعریفی که پیامبرشان (سموئیل) از او دارد، هنگامی که بنی‌اسراییل ایراد گرفتند، چگونه طالوتی که اموالی ندارد بر ما فرمانروایی داشته‌باشد در حالی که ما به فرمان‌روایی سزوارتریم. گفت: خدا او را بر شما برگزیده‌است و دانش و نیروی جسمی‌اش را وسعت بخشیده‌است: «قَالُوَاْ أَنَّى یَکُونُ لَهُ الْمُلْکُ عَلَیْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْکِ مِنْهُ وَلَمْ یُؤْتَ سَعَةً مِّنَ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاهُ عَلَیْکُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ» (بقره/247) سپس نیروی جسمانی داود (علیه‌السلام) آن‌قدر زیاد بود که جالوت ستمگر را به قتل رساند: «و قتل داود جالوت» (بقره/251)
آنان قوای جسمی را یا از راه جهاد در راه خدا به‌دست می‌آوردند یا با سفرها و مهاجرت‌هایی که به این سو و آن سو داشتند. برای نمونه حضرت موسی برای یافتن خضر با یوشع به سفری طولانی تا آن‌جا که در سفر خسته‌شد و فرمود: «لقد لقینا من سفرنا هذا نصبا» (کهف/62)
این مطالب به ما می‌آموزند که در امر تربیت جسمانی، و ورزش دارای اهمیت بسزایی است و نباید از آن غافل بود.
6- حجاب و پوشش
«ای فرزندان آدم ما لباسی بر شما فرو فرستادیم (که اندام شما را می‌پوشاند) و زشتی‌های بدنتان را پنهان می‌سازد و اندام شما را زیباتر از آن‌چه هست نشان می‌دهد.»
لباس بدن انسان را از سرما و گرما حفظ می‌کند و سپری است در برابر بسیاری از خطرها و عیوب جسمانی را می‌پوشاند و زینتی است برای انسان.
در باب پوشش‌ باید کاری کرد که جنبه‌های فرعی و حتی نامطلوب و زننده لباس، گسترش نیابد که فلسفه‌ی اصلی لباس را تحت‌الشعاع خود قرار دهد. لباس نباید عاملی شود برای انواع تجمل‌پرستی‌ها، گسترش فساد، تحریک شهوات، خودنمایی و تکبر و اسراف و تبذیر و امثال آن. مدپرستی در لباس نه تنها ثروت‌های زیادی را نابود می‌کند، بلکه قسمت مهمی از نیروی انسان را نیز بر باد می‌دهد.